Tương lai của quốc đảo nhỏ bé thậm chí còn mịt mù hơn!
Sau nhiều cuộc biểu tình rầm rộ hồi tháng 3 – khi các điều kiện của gói cứu trợ đe dọa sẽ khiến người gửi tiền phải chịu nhiều thiệt thòi, Nicosia lại trở nên yên bình đến kỳ lạ. Một số nhà hàng bên trong và xung quanh thủ đô của Cộng hòa Síp vẫn bận rộn trong khi những cửa hàng còn lại vắng bóng khách hàng. Tuy nhiên, đằng sau lớp vỏ bọc ấy, những điều kiện khắc nghiệt đi kèm với gói cứu trợ đang bắt đầu tác động đến nền kinh tế. Trong bối cảnh bị hạn chế trong tiếp cận các tài khoản ngân hàng và dòng vốn vẫn được kiểm soát, người Síp đang tìm mọi cách để tích trữ tiền bạc. Tín dụng cạn kiệt, ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh.
Trong một năm tính đến hết tháng 3 vừa qua, số xe mới bán ra sụt giảm tới 59%. Du lịch – ngành chủ chốt của nền kinh tế - cũng lao đao. Trong quý I, số lượng khách du lịch đến Síp giảm 10%. Và, đây mới chỉ là thời kỳ đầu. Nền kinh tế vốn đã suy thoái (GDP giảm 2,4% trong năm 2012) sẽ tiếp tục lao dốc.
Thời gian dòng vốn bị kiểm soát càng dài, nền kinh tế càng bị tổn thất lớn. Thời kỳ trước khủng hoảng, tỷ lệ đóng góp của khu vực dịch vụ kinh doanh và dịch vụ tài chính là tương đương nhau (lần lượt ở mức 7,4% và 9,2%). Giờ đây, ngành ngân hàng chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng nặng nề. Dẫu vậy, nhờ vào các dịch vụ luật pháp và kế toán cũng như lao động có chất lượng tốt, Síp vẫn có thể giữ được sức hấp dẫn của một trung tâm kinh doanh ở phía Đông Địa Trung Hải. Tuy nhiên, theo chuyên gia kinh tế Alexander Apostolides, nếu như dòng vốn bị kiểm soát quá chặt, hi vọng này sẽ nhanh chóng bị dập tắt.
NHTW nước này cũng đã nới lỏng một số qui định đối với các ngân hàng nội địa. Người dân được rút ra tối đa 300 euro/ngày (tương đương 390 USD). Tuy nhiên, ủy nhiệm chi và ghi nợ trực tiếp đã được áp dụng trở lại. Chuyển tiền điện tử vẫn bị khóa. Quan trọng hơn, người dân Síp không thể mang nhiều hơn 2.000 euro tiền mặt ra khỏi quốc đảo này.
Các biện pháp kiểm soát này chỉ có thể được dỡ bỏ khi các ngân hàng ở trung tâm của cuộc khủng hoảng được tái cấu trúc. Đây là điều đặc biệt quan trọng để khôi phục lại niềm tin và ngăn chặn kịch bản dòng tiền ồ bị rút ra ồ ạt. Theo kế hoạch, Laiki – ngân hàng lớn thứ 2 của Síp – sẽ bị phá sản và ngân hàng lớn nhất là Bank of Cyprus (BOC) sẽ được giải cứu. Tuy nhiên, quá trình này rất phức tạp và có thể bị hoãn lại bất cứ lúc nào.
Theo thỏa thuận cứu trợ cuối cùng được đưa ra hôm 25/3, Laiki được chia ra thành 2 bộ phận gồm “ngân hàng tốt” và “ngân hàng xấu”. Khoản lỗ của ngân hàng xấu được hấp thụ bởi các cổ đông, các trái chủ và người gửi tiền không được bảo hiểm (đây là bộ phận mất nhiều tiền nhất – 4,4 tỷ euro).
Quá trình chia tách đang diễn ra. Tài sản và nguồn vốn của “ngân hàng tốt” (bao gồm cả tiền gửi được bảo hiểm của Laiki) được chuyển sang BoC. Tuy nhiên, thay vì để cho “ngân hàng xấu” giữ lại các khoản nợ xấu, tất cả các khoản nợ trong nước của Laiki được chuyển sang BoC. Điều này khiến BoC gặp nhiều rủi ro nếu như các khoản nợ trở nên xấu hơn.
Về phần mình, BoC có kế hoạch tái cấu trúc từ số tiền gửi không được bảo hiểm trị giá 10 tỷ USD bằng cách chuyển đổi thành nguồn vốn. Khoảng 60% tiền gửi không được bảo hiểm sẽ được dùng để tái cấp vốn cho BoC.
Trước khi gói cứu trợ được đưa ra, kịch bản xấu nhất là Laiki và BoC phải cần đến 7,8 tỷ euro để tái cấu trúc. Giờ đây, cần phải có 10,6 tỷ euro để dọn sạch đống hỗn độn. Một số người gửi tiền lớn tại BoC (như các chính quyền địa phương hoặc trường công lập) sẽ được bảo hiểm. Tuy nhiên, bộ phận còn lại không may mắn như vậy. NHTƯ Síp vừa thông báo các công ty bảo hiểm, quỹ từ thiện và trường tư sẽ mất khoảng 27,5% tiền gửi.
Cho dù qui mô tái cấu trúc của Laiki và BoC lớn đến đâu, độ tin cậy của BoC chắc chắn sẽ bị giảm sút bởi phụ thuộc quá nhiều vào nền kinh tế ngập trong nợ. Nợ của khu vực tư nhân (gồm các hộ gia đình và doanh nghiệp) ở mức gần bằng 300% GDP – cao thứ ba ở EU. Nợ xấu được dự đoán sẽ tiếp tục tăng lên bởi thất nghiệp không ngừng tăng và giá bất động sản sụt giảm.
Trước khi gói cứu trợ được thông báo, Ủy ban châu Âu EC dự báo GDP của Síp sẽ giảm lần lượt 3,5% và 1,3% trong năm 2013 và 2014. Đầu tháng 4, con số được nâng lên 8,7% và 3,9%. Tuy nhiên, theo hãng tư vấn Sapienta Economics, đây vẫn là con số lạc quan. Tổ chức này dự báo kinh tế Síp sẽ suy giảm tới 15% trong năm 2013 và 2014 đồng thời tiếp tục giảm 5% trong năm 2015. Điều đó có nghĩa là GDP giảm tổng cộng 33% trong 4 năm liên tiếp, vượt qua cả con số suy giảm 24% trong 6 năm của Hy Lạp.
Sau nhiều cuộc biểu tình rầm rộ hồi tháng 3 – khi các điều kiện của gói cứu trợ đe dọa sẽ khiến người gửi tiền phải chịu nhiều thiệt thòi, Nicosia lại trở nên yên bình đến kỳ lạ. Một số nhà hàng bên trong và xung quanh thủ đô của Cộng hòa Síp vẫn bận rộn trong khi những cửa hàng còn lại vắng bóng khách hàng. Tuy nhiên, đằng sau lớp vỏ bọc ấy, những điều kiện khắc nghiệt đi kèm với gói cứu trợ đang bắt đầu tác động đến nền kinh tế. Trong bối cảnh bị hạn chế trong tiếp cận các tài khoản ngân hàng và dòng vốn vẫn được kiểm soát, người Síp đang tìm mọi cách để tích trữ tiền bạc. Tín dụng cạn kiệt, ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh.
Trong một năm tính đến hết tháng 3 vừa qua, số xe mới bán ra sụt giảm tới 59%. Du lịch – ngành chủ chốt của nền kinh tế - cũng lao đao. Trong quý I, số lượng khách du lịch đến Síp giảm 10%. Và, đây mới chỉ là thời kỳ đầu. Nền kinh tế vốn đã suy thoái (GDP giảm 2,4% trong năm 2012) sẽ tiếp tục lao dốc.
Thời gian dòng vốn bị kiểm soát càng dài, nền kinh tế càng bị tổn thất lớn. Thời kỳ trước khủng hoảng, tỷ lệ đóng góp của khu vực dịch vụ kinh doanh và dịch vụ tài chính là tương đương nhau (lần lượt ở mức 7,4% và 9,2%). Giờ đây, ngành ngân hàng chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng nặng nề. Dẫu vậy, nhờ vào các dịch vụ luật pháp và kế toán cũng như lao động có chất lượng tốt, Síp vẫn có thể giữ được sức hấp dẫn của một trung tâm kinh doanh ở phía Đông Địa Trung Hải. Tuy nhiên, theo chuyên gia kinh tế Alexander Apostolides, nếu như dòng vốn bị kiểm soát quá chặt, hi vọng này sẽ nhanh chóng bị dập tắt.
NHTW nước này cũng đã nới lỏng một số qui định đối với các ngân hàng nội địa. Người dân được rút ra tối đa 300 euro/ngày (tương đương 390 USD). Tuy nhiên, ủy nhiệm chi và ghi nợ trực tiếp đã được áp dụng trở lại. Chuyển tiền điện tử vẫn bị khóa. Quan trọng hơn, người dân Síp không thể mang nhiều hơn 2.000 euro tiền mặt ra khỏi quốc đảo này.
Các biện pháp kiểm soát này chỉ có thể được dỡ bỏ khi các ngân hàng ở trung tâm của cuộc khủng hoảng được tái cấu trúc. Đây là điều đặc biệt quan trọng để khôi phục lại niềm tin và ngăn chặn kịch bản dòng tiền ồ bị rút ra ồ ạt. Theo kế hoạch, Laiki – ngân hàng lớn thứ 2 của Síp – sẽ bị phá sản và ngân hàng lớn nhất là Bank of Cyprus (BOC) sẽ được giải cứu. Tuy nhiên, quá trình này rất phức tạp và có thể bị hoãn lại bất cứ lúc nào.
Theo thỏa thuận cứu trợ cuối cùng được đưa ra hôm 25/3, Laiki được chia ra thành 2 bộ phận gồm “ngân hàng tốt” và “ngân hàng xấu”. Khoản lỗ của ngân hàng xấu được hấp thụ bởi các cổ đông, các trái chủ và người gửi tiền không được bảo hiểm (đây là bộ phận mất nhiều tiền nhất – 4,4 tỷ euro).
Quá trình chia tách đang diễn ra. Tài sản và nguồn vốn của “ngân hàng tốt” (bao gồm cả tiền gửi được bảo hiểm của Laiki) được chuyển sang BoC. Tuy nhiên, thay vì để cho “ngân hàng xấu” giữ lại các khoản nợ xấu, tất cả các khoản nợ trong nước của Laiki được chuyển sang BoC. Điều này khiến BoC gặp nhiều rủi ro nếu như các khoản nợ trở nên xấu hơn.
Về phần mình, BoC có kế hoạch tái cấu trúc từ số tiền gửi không được bảo hiểm trị giá 10 tỷ USD bằng cách chuyển đổi thành nguồn vốn. Khoảng 60% tiền gửi không được bảo hiểm sẽ được dùng để tái cấp vốn cho BoC.
Trước khi gói cứu trợ được đưa ra, kịch bản xấu nhất là Laiki và BoC phải cần đến 7,8 tỷ euro để tái cấu trúc. Giờ đây, cần phải có 10,6 tỷ euro để dọn sạch đống hỗn độn. Một số người gửi tiền lớn tại BoC (như các chính quyền địa phương hoặc trường công lập) sẽ được bảo hiểm. Tuy nhiên, bộ phận còn lại không may mắn như vậy. NHTƯ Síp vừa thông báo các công ty bảo hiểm, quỹ từ thiện và trường tư sẽ mất khoảng 27,5% tiền gửi.
Cho dù qui mô tái cấu trúc của Laiki và BoC lớn đến đâu, độ tin cậy của BoC chắc chắn sẽ bị giảm sút bởi phụ thuộc quá nhiều vào nền kinh tế ngập trong nợ. Nợ của khu vực tư nhân (gồm các hộ gia đình và doanh nghiệp) ở mức gần bằng 300% GDP – cao thứ ba ở EU. Nợ xấu được dự đoán sẽ tiếp tục tăng lên bởi thất nghiệp không ngừng tăng và giá bất động sản sụt giảm.
Trước khi gói cứu trợ được thông báo, Ủy ban châu Âu EC dự báo GDP của Síp sẽ giảm lần lượt 3,5% và 1,3% trong năm 2013 và 2014. Đầu tháng 4, con số được nâng lên 8,7% và 3,9%. Tuy nhiên, theo hãng tư vấn Sapienta Economics, đây vẫn là con số lạc quan. Tổ chức này dự báo kinh tế Síp sẽ suy giảm tới 15% trong năm 2013 và 2014 đồng thời tiếp tục giảm 5% trong năm 2015. Điều đó có nghĩa là GDP giảm tổng cộng 33% trong 4 năm liên tiếp, vượt qua cả con số suy giảm 24% trong 6 năm của Hy Lạp.
